شوناسی كورد لە سوریای نوێ دا

ناسنامەی وڵاتێكی عەرەبی مەزهەب شیعی، ئەوکاتە دروستبوو کە لە ساڵی 1946 وە سوریا سەبەرخۆیی لە كۆڵونیاڵی فەرەنسا بەدەستدەهێنێت. ئەم  وڵاتە لە دروستبوونییەوە ئینكاری بوونی نەتەوەی كورد دەكات و وەک هاوڵاتی خۆیشی  ناسنامەیان پێنادات، لەتەک ئەمەشدا هێزە كۆڵونیاڵەكان دەبن بە پارێزەری سیستمەكە و لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی لۆبیی بۆ دەكەن بۆ بەكۆی دەرچواندنی بڕیارێكی زارەكی  بۆ حەرامكردنی هەڵوەشاندنەوەی ئەو سنورە دەستكردە. لەو نێوەندە دا كوردیش وەک بونێكی نا هاوڵاتی نا نەتەوەیی دەكەوێتە بەردەم هاڕینی دوالیزمی ئایدیۆلۆژی مەزهەبی و ناسیۆنالیستی عەرەبی. دوای زیاتر لە 75ساڵ (نیو كۆلۆنیاڵ) دەستكاری سیستەم و شوناسی ئایدۆلۆژی سوریا دەكات، بەڵام تەنها شتێك دەستكاری ناكات سیاقە زارەكییەكەی حەرامی هەڵوەشاندنەوەی سنورە دەستكردەكەیە.

بۆ تێگەیشتن لە سوریای نوێ حونجەكردنی خودی  (ئەحمەد شەرع) یارمەتی دەرە، شەرع بە دوو كەسایەتی دەردەكەوێت، یەكیان كاتێک وەک ئەجێنتی پۆست كۆڵۆنیاڵیزمە دەبێت بە كارەكتەری دەوڵەتی و ڕۆڵی حكومڕانی مەدەنی دەگێڕێت،  كەسایەتی دووەم كە خۆیەتی كارەكتەرێكی ئیسلامی ڕادیكاڵە و سوریا وەک ئامرازی فراوانكردنی  جێوئایدۆلۆژی دەبینێت.

كورد لە داهاتوی نزیكدا لە سوریای نوێ دا ڕووبەڕوو كۆمەڵێك ئاڵنگاری جیدی دەبێتەوە. شوناسی  نا عەرەبی نا هاوهەنگبوونی ئایدۆلۆژی لە ژێر هەیمەنەی پۆپۆلاری ئەحمەد شەرعدا قبوڵكراو نییە. سوریای نوێ نابێت بە دەوڵەتێكی مەدەنی، لایەنی كەم دەوڵەتی مەدەنی هاوڵاتی تێدایە، كە هەڵگری هیچ ئایدۆلۆژیا و بیری ناسیۆنالیزمی نەبێت، بەڵام سوریا وەک ناوچەیەكی گەرمی جێوئایدۆلۆژی پێویستی بە خەڵكانێكە بە ئایدۆلۆژی ڕادیكاڵی ئیسلامی بارگاوی بن، هەمیشە ئامادەی (جیهاد)بن لەو پێناوەدا چونکە  دەسەڵات هاوڵاتی ناوێت، بەڵكو كۆیەكی خۆتەرخانكردووی دەوێت بۆ شەڕێكی هەمیشە ئامادە. نا ئامادەگی تاک بۆ ئەو كردە بەلادەر(مورتەزەقە) دادەنرێت.

چاوەڕوان ناكرێت سوریای نوێ بتوانێت پراكتیزەی دیموكراسی تەندروست بكات، لەبەر ئەوەی لە سوریایی نوێ دا ئەوە ئەنجامەكانی پروسەی هەڵبژاردن نییە دەبێت بە پێوەری دیاری كردنی زۆرینە و كەمینە، بەڵكو زۆرینە ئەو زۆرەیە كە شوێنكەوتەی ئایدۆلۆژیایەكی دیاری كراوە  و كەمینەش كەمبویەكی بەدەر لە ئایدۆلۆژیای زۆرینەیە.سەرەڕای ئەمەش هەر هێزێک هاوئاهەنگ نەبێت لەتەک ئایدۆلۆژی زۆرینەدا،  دەخزێنرێتە بەرەی دژە پیرۆزییەكانەوە.

كاتێك باس دێتە سەر بونیاتەكانی دەوڵەتی مۆدیرنی لیبراڵی، ناتوانرێت پیادەی ڕەهەندەكانی تاكگەرایی بكرێت وەک یەكێک لە بنەما سەرەكییەكانی مۆدێرینەبوون، چونكە بناژۆخوازە ئاینییەكان لەگەڵ ئەم بنەمایەدا دەكەونە ناو پارادۆكسەوە کە ڕەهەندەكانی تاكگەرایی ڕەت دەكەنەوە، بەڕەهایی هەڵگری مەنهەجی (بان مرۆیی)ین، لەمۆدیلی ئەم جوگرافییەدا تاكگەراییەک چێ دەبێت كە دژبەخۆییەک لە هەناویدایە و پرسی لیبراڵیزم دەخاتە ژێر پرسیارەوە. دیدەكەی سەید قوتب لە (مەشخەڵی ڕێگا)دا یارمەتی دەرێكی باشە بۆ تیگەیشتن لە ڕەهەندی هێزی بان مرۆیی لە پرسی تاكگەراییی(فەرادانییەت)دا. ئەم مۆدێلە حكومڕانییە هەمووشت دەباتە ژێر باری دینی ڕادیكاڵەوە دۆگمایەكەی دەبێت بە پەنایەكی ئارامی سایكۆلۆژی بۆ خۆلادان لە ریفۆرمە لیبراڵییەكان.

ئەم فاكتەرانە ئاماژەی جدین بۆ ئەوەی گومان بخرێتەسەر داهاتوی سوریای نوێ وەک دەوڵەتی دیموكراسی مۆدێرن. ئەو عەقڵیەتە توانای قبوڵكردنی هیچ شوناسێكی ناعەرەبی نا هاوئاهەنگی ئایدۆلۆژی نییە.

ئەوەی جیگەی ڕامانە ئێستا؛ پۆست كۆڵۆنیاڵ بەدوای بەهانەدا دەگەڕێت بیكات بەدەرفەت بۆ شەرعییەتدان بە سوریای نوێ. بە چاو پۆشین لە بەها دیموكراسی و لیبراڵییەكان.  لەو نێوەندەدا كورد هەبووە و هێزێكی دیفاكتۆیە و هەوڵدەدرێت بە بێ ناسنامە وەک پارتیكۆلاریزم قبوڵی بكەن، ئەمەش مەترسییەكی گەورەیە بۆ داهاتوو، لەم میانەیەدا سەرۆک بارزانی خۆیندنەوەیەکی واقیعیی و وردی هەیە بۆ ڕەهەندەكانی پشتەوەی ئەو نیازە، دەرحەق بە ئەو بەشەی خاكی كوردستان. ئەوەوی زانراوەو ڕوونە سەرۆک بارزانی پێگەی خۆی خستەگەڕ بۆ دوورخستنەوەی هەر مەترسییەک لەسەر ناسنامەی ڕۆژئاوای كوردستان و لەو پێناوەدا  لە هەماهەنگی بەردەوامدایە لەگەڵ هاوپەیمانان بەرسەرۆكایەتی ئەمریكا و هێزە هەرێمییەكان بۆ دانپێدانانی نێودەوڵەتی بە شوناسی ڕۆژئاوا و جێگیربوونی زیاتری ڕۆژئاوای كوردستان.

هیوا ئەحمەد