هەستكردن بە ستەم بەدبەختییە
مرۆڤ یەكێكە لە بونەوەرە باڵاكانی سەر هەسارەكەمان، كە خاوەنی تێگەیشتن و زانین و بیركردنەوەیە و، له وه‌ته‌ی هه‌یه بەدوای بەختەوەرییەوەیه.
لە ئاستێكی دیاریكراودا گوزەری ژیانی مرۆڤ دابەش دەبێت بەسەر بەختەوەری و بەدبەختیدا، ئەگەر هەوڵێكی زانستی مرۆیی هەبێت بەدستهێنانی بەختەوەری ئەستەم نییە، زۆرێك له مرۆڤه‌كان نه‌ك هه‌وڵناده‌ن بۆ به‌دیهێنانی به‌خته‌وه‌ریی، به‌ڵكو چاوێكی تیژتر و هزرێكی قووڵتری هەیە بۆ ناسینی به‌دبه‌ختیی، له ڕووبەڕوو نه‌بوونه‌وه‌ی ماكه‌كانی، به‌ده‌به‌ختی دەبێت به هاوه‌ڵی مرۆڤ، چونكە ناسینی بەدبەختی شتێكە و ڕووبەڕووبوونەوەی شتێكی دیكەیە.
به‌دبه‌ختی ناوه‌كی لە نەست(نا ئاگایی خود) دایە و دەگەڕێتەوە بۆ چەپاندنی ئەندێشەكانی ڕابردوو، بەردەوامبوونیشی لەبەر نەبوونی هێزی كه‌سییه بۆ ده‌ربازبوون لێی.
لە دونیای ئەمڕۆدا یەكێك لە جۆرە باوەكانی بەدبەختی بوونی هەستی ستەم (نا حەقی)یە، كەم نین ئەو مرۆڤانەی بەدەست ئەو هەستەی خەیاڵدانی خۆیانەوە گیرۆدەن، كە پێیان وایە لەلایەن ئەوانی ترەوە ستەمیان لێ دەكرێ.
ئەو جۆرە بیره گیرۆدەی خودشەیداییه، بەگوێرەی پێوەری خۆی كەسایەتییەكی باڵای هەیە، هەمیشە چاوەڕوانی ئەوە ده‌كات بەو ڕێز و بە گەورەزانینەوە هەڵسوكەوتی لەگەڵدا بكرێت، كە خۆی لە بەرامبەر خۆیدا هەیەتی، بێ ئاگا لەوەی نابێت چاوەڕوانی لەو دیدە زیاتر بێت، كە خۆی بەرامبەر بە ئه‌وی تر هەیەتی، ئەم تێگەیشتنە ناكه‌دوارانه‌ش(ناواقیعی) بەرامبەر بە خود، وا دەكات كەسەكە خۆی لێ ون ببێت و وای دەبینێت، كە ئەو پێرفێكتە و شایەنی زیاترە، (ئه‌لفڕێد ئادلێر) دامه‌زرێنه‌ری قوتابخانه‌ی ده‌رونی تاك، ده‌لێت”ئه‌و جۆره مرۆڤانه به منداڵی پشتگوێ خراون، له‌گه‌وره‌یدا بۆ قه‌ره‌بوو كردنه‌وه‌ی شه‌ڕی زاڵبوون و خۆ ده‌رخستن ده‌كه‌ن”.
یۆتۆپیا ناوه‌كییەكه‌ی دەبێت بە ئامرازی پەرێزاوێز كه‌وتنی و، هەوڵی كەسانی تریش كەم بایەخ و نادیدە دەگرێت، پێی وایە ئەو لەوە گەورەترە لە هەنگاوی یەكەمەوە دەست پێبكات، ئەم گرێ دەرونییە دەبێتە هۆكاری ئەوەی ئەو جۆرە كەسانە هەمیشە گازندە لە بەدبه‌ختیی خۆیان بكەن، لەلایەكی ترەوە دادوەریی ئیرەییانە بەسەر كەسانی بەرامبەریانەوە دەكەن، لە كاتێكدا دادوەریی ئیرەی خراپترین جۆری دادوەرییە، كە گوایە ئەو پێگەی ئەوی تر دەبوو بۆ ئەم بێت و ستەمی لێكراوە كە پێی نەدراوە.
فەیلەسوفی ئینگلیز (بێرتراند ڕاسڵ)لە بارەی هەستكردن بە ستەمەوە دەڵێت: “هەستكردن بە چەوساوەیی زادەی بیركردنەوەی لە ڕادەبەدەر و زیادە ڕەوییانەیە سەبارەت بە لێهاتویی خود، ئەمەش هۆكارە بۆ ئەوەی هەمیشە وا هەست بكرێت، كە ئەو شایانی زیاترە، بەڵام زوڵمی لێ دەكرێت.”
ئه‌م جۆره كه‌سایه‌تیانه له كاتی نائومێدبوون له گەشتن بە پلەی شایستەی خه‌یاڵی، بۆ هەڵنەگرتنی بەرپرسیاریەتی خودی، گوزەرانی بە بەدبەختی(بایرۆنی) ناوده‌بات، بەمەش ڕەوایەتی به بێڕۆڵیه‌كه‌ی دەدات و به‌چاره‌نوسی خۆی داده‌نێت.
ئەو هەستە جۆرێكی نەخۆشییە و چارەسەركردنی سەختە، چونكە ئەگەر گوێی بۆ بگیرێت، بە قووڵی باسی چەوساندنەوە خه‌یاڵییەكەی خۆی دەكات و دەورووژێت، خۆ ئەگەر گوێی بۆ نەگرێت، ئەوا پێی وایە گوێگر زوڵمی لێده‌كات و ئه‌ویش دەیچەوسێنێتەوە.
هەستی چەوساندنەوە ڕەگەزێكی سەرەكیی بەدبەختیی مرۆڤەكانە، دەبێت بە شێوەیەكی زانستی و مرۆییانە ڕووبەڕووی ببینەوە، چونكە ژیان فلمێك نییە پاڵەوانەكانی ئازار بچێژن و لە كۆتاییدا بگەن بە چێژی سەركەوتن، بەڵكو دەبێت هەموو چركەیەكی وەك كۆتایی فلمەكە چیژ وەربگیرێت.
هیوا ئەحمەد