كورد لە دەرفەتی گەمە مەزنەكەدا
بە ئەو پرسیارە دەستپێدەكەین ئەمریكا بۆچی لە ڕۆژهەڵاتی ناوینە؟ گەرچی ئەم پرسیارە لە ڕواڵەتدا سانا دەردەكەوێت، بەڵام بەشی هەرە گەورەی بەرسڤەكەی بەندە بە چەندییەتی سەركەوتنی پڕۆژەی ئیسترائیل-ئەمریكییەوەیە لە ناوچەكەدا، بوونی ئەمریكا لە ڕۆژهەڵاتدا لە ڕووخساردا شتێكە و كرۆكەكەی شتێكی ترە. ئەستەمە بتواندرێت پەنجە بخرێتە سەر هەموو هۆكارە بنەڕەتییەكانی بوونی ئامادەگی ئەو زلهێزە لە ناوچەكەدا. ڕەنگە بۆ ئاگای ئێمە بینینی وێنە گەورەكە ئاسان نەبێت. تەنها لە گۆشەیەكی بچوكی وابەستە بە كوردەوە لە وێنەكە دەڕوانین، ئەمەش وادەكات زۆر جار مەزەندەكان دروست نەبێت.
هنری كیسنجەر دەڵێت” ئەوەی نەوەی ئێستای ئەمریكا دەیزانێت بەرهەمی گرێبەستە ئابورییەكانە نەک سیاسەتی دەرەكیمان” ئەوە ڕوونە ستراتیژیەتی ئەمریكی لە رۆژهەڵاتدا ئاسایشی بەرژەوەندییەكانییەتی. لە ئەجندای نوێی زلهێزەكاندا دەستڕاگەیشتن بە وزە و بۆرییەكانی گواستنەوەی وزە لە فراوانبوونی جیۆپۆلەتیک لە پێشترە، لە نەخشە نوێیەكانی وزەشدا سەرچاوەكانی وزە بە تەنها نین، بەڵكو ئاماژە بە لایەنی داواكاری وزەش لە سەر نەخشەكە دەدرێت.
یەكێكی تر لە هۆكارەكانی ئامادەگی ئەمریكا لە ڕۆژهەڵاتدا ملزەمی ئەو وڵاتەیە بە پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیلەوە. ڕووداوەكانی ئەم دواییە ئەو دوو هێزەی گەیاندە دەرئەنجامێك كە گومەزی ئاسنین ناتوانێت ئاسایشی ئیسارئیل دابین بكات. بەڵكو ئاسایشی ئەو وڵاتە لە دەرەوەی سنوورەكانی خۆی دابین دەكرێت. كاركردن بۆ ئەو خاڵە لە چێوەی پلانی ستراتیژیەتی ئەمریكی ئیسرائیلیدا جێگیر كراوە.
گۆڕانە خێرايەكانی رۆژهەڵاتی ناوین دەشێت حەڵقەی ئەو زنجیرە گۆڕانكاریانەبێت كە پاراگ خانا بە “گەمە مەزنە نوێیەكەی جیهان” ناوی دەبات. لە مێژە جەنگەكان ئامرازی دووبارە پێكهێنانەوەی جیۆپۆڵەتیك بوون. وڵاتی سوریا ئەستەمە لە داهاتوویەكی نزیكدا سەروەری خۆی بەدەستبھێنێتەوە، دەشێت بۆ ماوەیەكی دوور ئەو خاكە ببێت بە كاڵای بەكرێدان و مامەڵەی هێزە نێودەوڵەتی و هەرێمییەكان.
لێكەوتەكانی گەمە مەزنەكە بۆ كورد هەم دەرفەتە و هەم مەترسی. یەكێك لە ئەگەرەكان ئەوەیە كورد یەكێك بێت لە ڕەنگەكانی دەركەوتنی ڕووخساری نوێی ڕۆژهەڵات، بەڵام ئەمە ئەگەرە و جێگیر نییە، كورد لە هاوكێشەی ڕۆژهەڵاتی ناویندا، ئەڵتەرناتیڤی هێزەكانی تری نییە، بەڵكو تەواوكەری هێزە هەنوكەییەكانی گۆڕەپانەكەیە. ڕۆژئاوای كوردستان ڕووبەڕووی كۆمەڵێك تەحەدیاتی جدی دەبێتەوە، وەك فشاری هێزە هەرێمییەكان، ئەمە سەرەڕای ئەوەی لە سوریای نوێدا ژمارەیەك هێزی چەكدار هەیە، بۆ پێكەوە هەڵكردنیان پیوێستییان بە دوژمنێكی هاوبەشە، كە ڕەنگە لە داهاتوودا ئاڕاستەكەی ڕووی لە ڕۆژئاوای كوردستان بێت. تەحەدایەكی دوور تر ئەوەیە عەقڵیەتی ناسیۆنالیزمی عەرەبی و فەندەمینتاڵیزمییە ئاینییەكان توانای قبوڵكردنی گیانێكی لیبراڵی جیاواز لە خۆیان لە سنوورەكەدا نەبێت. لە پاڵ ئەم تەحەدایانەشدا كورد وەك كارەكتەر درەنگ وەخت دەچێتە سەر گۆڕەپانی شانۆی جیهانییەكان. ناچارە وەك ئەندامێكی نوێ كەش و هەوای یانە جیها نییەكە لەبەرچاو بگرێت و پابەندی رێسا بنچینەیەكانی بێت. ئەمریكاش وەك حاكمی یەكەمی ناوچەكە پرەنسیپێكی تایبەت بە خۆی هەیە بۆ كێشەكان بە شێوازی ئەمریكی چارەسەریان دەكات. ئەم دوو فاكتەش جووڵەی كورد لە قاڵبدەدەن.
ئەندازەی بەرەوپێشچوونەكانی رۆژئاوای كوردستان لە داهاتوودا وابەستەی چۆنییەتی مامەڵەكردنە لەگەل فشار و دەرفەت. هانز ئادەمی دووەم دەپرسێت”ئایا مرۆڤ لە هەزارەی سێیەمدا چ جۆرە دەوڵەتێكی پێویستە؟” فەرەهەنگی كورد هێشتا ئاشنا نییە بە چەمكی دەوڵەت لەسەر ئەرزی واقیع، بەڵام دەكرێت كورد لە خۆی بپرسێت جیهان بۆ رۆژهەڵاتی نوێ پێویستی بە چییە وە كاری لەسەربكات. بۆ ئەوی ببێت بە دیفاكتۆ وا باشترە بە ئۆردەری سیاسەتی ئەمریكی ناوچەكەی بەرێوەبەرێت و بنەماكانی بونیاتی خۆی هاوئاهەنگی دیمۆكراسی جیهانی بكات. تا دەكرێت ئەو دیدگا جیهانییە لە پێشچاو بگرێت كە دەڵێت” ئەو گیانەی دەتوانێت خۆی لەشەڕ بەدووربگرێت. دەتوانێت لە ئاستی تەنگەژەكاندا بێت”
لەم قۆناغەدا دابینكردنی ئاسایشی خاك و كاڵكردنەوەی شوناسی نەتەوەی هەنگاوێكی كردەییە لە خاوكردنەوەی گرژییەكاندا. شوناس لەسەر بنەمای نەتەوەی توانای دەستڕاگەیشتنی جیهانی سنوردار دەكات بۆ ئێستای كورد. كۆنسێكتێكی فرە ئەتنیكی زیاتر لۆژیكییە. لە پاڵیشیدا لێهاتووی لە ئەنجامی خێرا بەدەستەوەدان و سەلماندنی خوود بەشێكە لە سیاسەتێكی پراكتیكی قبوڵكراو.